انواع معرفت و گرایش به خدا

خداشناسی فطری

منظور از خداشناسی فطری، یكی از دو نوع شناخت حصولی و حضوری فطری ذیل است:

خداشناسی فطری حصولی

منظور از خداشناسی فطری حصولی این است كه انسان با همان عقل فطری و خدادادی خود، به‌آسانی به وجود خدا پی می‎برد(1)و برای تصدیق وجود او نیازی به تلاش ندارد؛ به‌عبارت‌دیگر، خداشناسی عقلی فطری، شناختی است بدیهی یا نزدیك به‌ او درك می‌كند كه وجود انسان و همه پدیده‌های جهان، نیازمندند؛ پس خدای بی‌نیازی هست كه نیاز آنها را برطرف می‌كند.

‌بدیهی كه نوعی دلیل دارد؛ ولی دلیلی كه ذهن برای آن احتیاج به تلاش ندارد و ازاین‌رو، همه افراد، هرچند تحصیل‌كرده نباشند، به‌آسانی می‌توانند مسئله خدا را حتی در آغاز بلوغ فكری، از كسی بیاموزند و یا اینكه اگر ذهن وقّادی داشته باشند، خودبه‌خود متوجه شوند و پی ببرند.

خداشناسی فطری حضوری

منظور از خداشناسی فطری حضوری این است كه انسان به‌مقتضای آفرینش خود، ارتباط عمیقی با آفرینندة خود دارد؛ یعنی ‌چنان آفریده شده است كه در اعماق قلبش، یك رابطه وجودی با خدا دارد و هنگامی‌كه به عمق دل خود توجه كند، چنین رابطه‌ای را خواهد یافت؛ نه اینكه می‌داند خدایی هست، بلكه رابطه خود را با خدا می‌بیند و شهود می‌كند؛ این، علم حضوری است؛ یافتن است.(2)البته بیشتر مردم، به‌ویژه اوقاتی كه سرگرم زندگی عادی و مشغول امور دنیایند، به این رابطه قلبی توجه ندارند و تنها هنگامی‌كه توجهشان از همه‌چیز بریده و امیدشان از همه‌چیز قطع می‌شود، می‌توانند این رابطه قلبی را به‌صورت آگاهانه دریابند.